กระเช้าผีมด
Aristolochia tagala Cham., ARISTOLOCHIACEAE

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้เถา ลำต้นเมื่อยังอ่อนอยู่มีขน แต่ขนจะค่อยๆ ร่วงไปจนเกือบเกลี้ยงหรือเกลี้ยง ใบเดี่ยวเรียงสลับ มีรูปร่างหลายแบบ ตั้งแต่รูปไข่จนถึงรูปไข่แกมรูปใบหอก กว้าง 5.8-7.6 ซม. ยาว 9.5-16.5 ซม. ปลายแหลม โคนเว้าลึกเป็นรูปหัวใจหรือรูปติ่งหู ขอบเรียบ ใบที่เจริญเติบโตเต็มที่แล้วเกลี้ยงทั้ง 2 ด้าน นอกจากเส้นใบและเส้นใบย่อยอาจมีขน แผ่นใบมีต่อมลักษณะเป็นจุดเล็กๆ กระจัดกระจาย เส้นใบออกจากโคนใบ 3-5 เส้น เส้นแขนงใบข้างละ 3-4 เส้น เส้นใบย่อยเรียงตามขวาง ใบคล้ายขั้นบันไดและสานกันเป็นร่างแห เส้นร่างแหเห็นชัดทางด้านล่างมากกว่าด้านบน ก้านใบยาว 3-6 ซม. ด้านบนเป็นร่องและมีขนละเอียด ด้านล่างเกลี้ยง ช่อดอกยาว 6-13.5 ซม. มีขน เป็นดอกที่มีทั้งเกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียในดอกเดียวกัน กลีบดอกมีเพียงชั้นเดียว เชื่อมติดกันเป็นหลอด ที่โคนหลอดป่องเป็นกระเปาะกลมๆ กว้างยาว 5-7 มม. เหนือขึ้นไปคอดเป็นหลอดเล็กๆ กว้าง 1-2 มม. ยาวประมาณ 1 มม. ปลายกลีบเบี้ยว ข้างหนึ่งจะยื่นยาวออกไป รูปใบหอก กว้างประมาณ 8 มม. ยาว 1.6-2.5 ซม. ใบประดับรูปไข่ กว้าง 1-2 มม. ยาว 2-3 มม. โคนและปลายของใบประดับแหลม ขอบมีขน ตามผิวมีขนสั้นๆ ทั้ง 2 ด้าน ก้านดอกยาว 5-8 มม. เกสรเพศผู้ 6 อัน อยู่แนบติดกับก้านเกสรเพศเมีย อับเรณูรูปรี ยาวประมาณ 1 มม. ยอดเกสรเพศเมียแยกออกเป็น 6 แฉก เป็นรูปกรวยยาว ปลายมน รังไข่อยู่ใต้วงกลีบเป็นรูปทรงกระบอกเล็กๆ กว้าง 1-2 มม. ยาว 0.5-1 ซม. ผลค่อนข้างกลม รูปไข่ หรือรูปขอบขนานแกมรี กว้าง 2.7-4.3 ซม. ยาว 3.3-5.5 ซม. ก้านผลยาว 3.3-5.8 ซม. ผลแก่จะแตกตามยาวจากขั้วไปยังโคน และก้านผลก็แตกแยกออกเป็น 6 เส้น โดยที่โคนก้านและปลายผลยังติดกันอยู่ รูปร่างคล้ายกระเช้า เมล็ดสีน้ำตาลอ่อน รูปไข่หัวกลับค่อนข้างป้อม หรืออาจเว้าเล็กน้อยเป็นรูปหัวใจกลับ มีปีก กว้าง 7-8 มม. ยาว 5-8 มม. ด้านหนึ่งผิวเรียบ ส่วนอีกด้านหนึ่งมีตุ่มๆ ขนาดเล็กกระจัดกระจายอยู่ห่างๆ

ถิ่นกำเนิด : -

การกระจายพันธุ์ : จีน อินเดีย บังคลาเทศ ศรีลังกา พม่า กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย ตลอดจนถึงหมู่เกาะโซโลมอนและทวีปออสเตรเลีย

การกระจายพันธุ์ในประเทศไทย : เชียงใหม่, ตาก, จันทบุรี, กาญจนบุรี, สุราษฎร์ธานี, ภูเก็ต, นครศรีธรรมราช, ตรัง

สภาพนิเวศน์ : ป่าดิบ ป่าเบญจพรรณ ที่โล่งแจ้งและบนดินปนทราย บนพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเล 5-1,030 ม.

เวลาออกดอก : -

เวลาออกผล : -

การขยายพันธุ์ : เพาะเมล็ด

ความเกี่ยวข้องกับประเพณี วัฒนธรรม ความเชื่อ ฯลฯ : -

อ้างอิง : 1) ราชบัณฑิตยสถาน. 2538. อนุกรมวิธานพืช อักษร ก. กรุงเทพมหานคร: เพื่อนพิมพ์.
2) Smitinand, T. and Larsen, K., eds. 1987. Flora of Thailand (Vol.5: 1). Bangkok: Chutima Press.