โกโก้
Theobroma cacao L., STERCULIACEAE

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้ต้นขนาดเล็ก สูง 3-8 ม. อาจสูงได้ถึง 13 ม. ใบเดี่ยว เรียงสลับหรือเวียนรอบ รูปรี รูปไข่แกมรูปขอบขนาน หรือรูปไข่กลับ กว้าง 4-20 ซม. ยาว 10-48 ซม. ปลายแหลม โคนมน หรือสอบ ขอบเป็นคลื่นเล็กน้อย เส้นแขนงใบข้างละ 9-12 เส้น ปลายเส้นโค้งจรดกัน ก้านใบยาว 1-3 ซม. โคนใบป่องทั้ง 2 ข้าง หูใบเล็ก รูปใบหอก กว้าง 1-2 มม. ยาว 0.5-1.5 ซม. ร่วงง่าย ดอกเล็ก ออกเป็นกลุ่มตามลำต้นหรือกิ่งใหญ่ๆ ตรงที่ใบร่วงไป เมื่อบานเต็มที่เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 ซม. ก้านดอกยาว 1-2.3 ซม. สีเขียวหรือแดง มีขนประปราย ใบประดับเล็ก มีขน กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปใบหอก กว้าง 2-3 มม. ยาว 6-8 มม. สีขาวหรือขาวประชมพู กลีบดอก 5 กลีบ เรียงสลับกับกลีบเลี้ยง สีขาวอมเหลืองหรือขาวอมชมพู กลีบดอกตอนล่างเป็นกระพุ้งสอบลงมาหาโคนกลีบ มีเส้นสีม่วงตามยาว 2 เส้น กว้างประมาณ 3 มม. ยาว 3-4 มม. กลางกลีบดอกคอดเป็นเส้น โค้งออก ยาวประมาณ 2 มม. ปลายกลีบสีเหลือง แผ่ออกเป็นรูปช้อน กว้าง 2-3 มม. ยาวประมาณ 3 มม. เกสรเพศผู้ 10 อัน โคนก้านชูอับเรณูติดกันเป็นหลอดสั้นๆ แยกเป็น 2 ชนิด ชนิดแรก 5 อัน อยู่ตรงกับกลีบเลี้ยง ตั้งตรง โคนกว้าง ปลายเรียว ไม่มีอับเรณู ยาว 4-6 มม. สีม่วงเข้ม มีขนอ่อนนุ่มสีขาว อีก 5 อัน อยู่ตรงกับกลีบดอก โค้งงอลงมาจนกระทั่งอับเรณูเข้าไปอยู่ในอุ้งกลีบดอกตอนล่าง ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 2 มม. อับเรณู 4 อัน ก้านเกสรเพศเมียยาว 2-3 มม. ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น 5 แฉก ผลรูปไข่แกมรูปขอบขนานหรือรูปรี กว้าง 6-10 ซม. ยาว 12-22 ซม. ผิวแข็งขรุขระเป็นร่อง 10 ร่อง สีเหลือง ม่วง หรือแดง มี 20-60 เมล็ด เรียงเป็นแถว 5 แถว ยาวตามแกนกลางของผล เมล็ดสีน้ำตาล รูปรี กว้าง 1.3-1.5 ซม. ยาว 2-2.5 ซม. มีเยื่อหุ้มเมล็ดบางๆ รสหวาน

ถิ่นกำเนิด : ทวีปอเมริกาใต้ขึ้นมาถึงประเทศเม็กซิโกและหมู่เกาะเวสต์อินดิส

การกระจายพันธุ์ : นำไปปลูกในประเทศเขตร้อนทั่วไป

การกระจายพันธุ์ในประเทศไทย : ปลูกมากทางภาคใต้

สภาพนิเวศน์ : ขึ้นใต้ร่มเงาไม้ อากาศร้อน ความชื้นสูง และมีฝนตกชุก

เวลาออกดอก : -

เวลาออกผล : -

การขยายพันธุ์ : -

ความเกี่ยวข้องกับประเพณี วัฒนธรรม ความเชื่อ ฯลฯ : -

อ้างอิง : 1) ราชบัณฑิตยสถาน. 2538. อนุกรมวิธานพืช อักษร ก. กรุงเทพมหานคร: เพื่อนพิมพ์.