กลับสู่สารบัญ

 

          ข้าว นอกจากจะมีความสำคัญในการเป็นธัญพืช ซึ่งเป็นอาหารหลักของไทยแล้ว ข้าวยังมีส่วนสำคัญในการกำหนดวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของไทยมาตั้งแต่อดีต สิ่งเหล่านี้แฝงอยู่ในเรื่องความเชื่อ ประเพณี และพิธีกรรมต่างๆ ซึ่งกลุ่มชนในแต่ละสังคมได้กำหนดระเบียบแบบแผนขึ้น โดยอาจจะมีกรรมวิธีแตกต่างกันออกไปบ้างตามวัฒนธรรมของท้องถิ่นนั้นๆ เช่น

ความเชื่อเกี่ยวกับพระแม่โพสพ
          ชาวนาเชื่อว่า "พระแม่โพสพ" เป็นผีหรือเทวดาประจำพืชที่มนุษย์เชื่อถือและบูชากราบไหว้ เพื่อความอุดมสมบูรณ์ของพืชที่ปลูกตามฤดูกาล เชื่อกันอีกว่าเทวดาประจำพืชดังกล่าวมักเป็นผู้หญิง เพราะข้าวเป็นอาหารหลักใช้เลี้ยงชีวิตให้มีสุขภาพดี เปรียบเสมือนมารดาเลี้ยงลูกให้เติบโตต่อไป

การลงแขก
          เป็นประเพณีที่เป็นความภาคภูมิใจของคนไทยทั้งชาติ การลงแขกรวมกลุ่มแลกเปลี่ยนแรงงาน โดยชาวนาจะขอแรงเพื่อนฝูง ญาติมิตร และเพื่อนบ้านที่อยู่ร่วมชุมชนเดียวกัน มาร่วมกันไถนา ปักดำเก็บเกี่ยว ตลอดจนเก็บข้าวเข้ายุ้งฉาง เป็นประเพณีอันงดงามที่ก่อให้เกิดความรักความสามัคคี และความเอื้ออาทรซึ่งกันและกัน อันจะส่งผลให้สมาชิกในชุมชนอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข

พิธีขอฝน
          การทำนายังคงต้องพึ่งพาอาศัยน้ำฝนจากธรรมชาติ ดังนั้นเมื่อถึงเวลาเพาะปลูกแล้ว ฝนยังไม่ตก ชาวนาจึงต้องทำพิธีขอฝน ซึ่งมีชื่อเรียกและพิธีกรรมแตกต่างกันออกไป เช่น ประเพณีบุญบั้งไฟ การโยนครกโยนสากของภาคอีสาน การแห่นางแมวของภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคอีสานเป็นต้น